Độc đáo phong tục làm cỗ tưng bừng nhân ngày ly hôn

Tại xã Nậm Nhóng (Quế Phong, Nghệ An), tục ly hôn tồn tại những điều vô cùng khác lạ, có lẽ là độc nhất ở Việt Nam.

Theo đó, ngày ly hôn được tổ chức hệt như một đám cưới khi bên chồng và bên vợ đều phải thay nhau mời tất cả những người trong bản đến tham dự và công khai việc phân chia tài sản cũng như con cái. Trong ngày quan trọng này, bên chồng, bên vợ đều phải phát biểu ý kiến và đến buổi đêm, phòng ngủ của vợ chồng cũng được trang hoàng lộng lẫy để 2 người có một đêm cuối bên nhau.

Cô gái Khơ Mú

Muốn ly hôn không dễ

Nậm Nhóng là xã vùng cao của huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An. Nơi đây 100% là người dân tộc thiểu số, chủ yếu là người Thái và người Khơ Mú. Đến thời điểm này, điện vẫn chưa về với bản làng và mọi thứ người dân đều phải tự cung tự cấp. Nơi đây có rất nhiều phong tục lạ, nhưng có lẽ ấn tượng nhất là tục làm cỗ tưng bừng trong ngày…ly hôn.

Người dân nơi đây cho biết, hôn nhân của họ rất được coi trọng nên khi lấy nhau, tất cả người dân trong bản đều quan niệm rằng, phải bằng mọi cách để gia đình không tan vỡ. Thế nên, dù có ghét nhau thì cũng khó để vợ chồng có thể ly hôn vì vướng vào những phong tục của địa phương. Một người dân bản Na Hốc 1 cho biết: “Nếu vợ chồng nào đó muốn ly hôn thì phải lên báo cáo với trưởng bản. Trên cơ sở nguyện vọng của các vợ chồng, trưởng bản sẽ tổ chức một cuộc hợp với đầy đủ các thành phần trong bản để cử ra ban hòa giải. Sau đó, không phải là ban cán sự bản, mà tất cả các hộ trong bản đều phải luân phiên nhau đến nhà cặp vợ chồng muốn ly hôn để làm công tác hòa giải.

Khi  ban cán sự bản và tất cả người dân đến khuyên can đều không được, trưởng bản mới làm thủ tục chuyển nguyện vọng xin ly hôn lên chính quyền xã. Tuy nhiên trước khi làm việc này, trưởng bản sẽ gặp riêng hai vợ chồng để tiến hành ký một cam kết mà đã tồn tại bao đời nay ở xã này. Cụ thể, người chủ động xin ly hôn ( tức người đến gặp trưởng bản đặt vấn đề xin ly hôn) sẽ có trách nhiệm bồi thường chi phí hôm ăn hỏi gồm: 6 chỉ vàng, 2 con bò, 2 con heo, 2 tạ gạo, 2 tạ nếp, 2 chum rượu bầu, cau trầu, tiền cỗ, đều tính ra tiền, (đối với bên vợ) và toàn bộ chi phí làm cỗ hôm đám cưới ở nhà gái ( đối với bên chồng). Ngoài ra, người chủ động ly hôn sẽ không được sở hữu bất cứ tài sản gì trong thời gian 2 người sống với nhau và cùng làm ra (kể cả con cái).

Đây là quy định bắt buộc nên cặp vợ chồng nào cũng phải ký vào cam kết rồi mới được trưởng bản chuyển “hồ sơ” lên cấp cao hơn và sau đó ra tòa ly hôn. Với những quy định khắt khe như vậy, nên từ bao đời nay ở nơi đây, xã chỉ mới có 10 lần phải chứng kiến các cặp vợ chồng bỏ nhau. Trưởng bản Na Hốc 1 cho biết: “ Từ xa xưa, cha ông nơi đây đã dạy rằng, cuộc sống vợ chồng rất quan trọng, vì thế không chỉ chu đáo trong việc cưới hỏi mà khi hôn nhân của vợ chồng không hạnh phúc, bản làng cũng phải tìm mọi cách để cứu vãn. Mọi quy định khắt khe đề ra cũng chỉ là để tránh việc vợ chồng bỏ nhau và nếu bất đắc dĩ phải đôi người đôi ngã thì vợ chồng còn vui vẻ nhìn mặt nhau.

Ngày ly hôn như ngày cưới

Theo phong tục, một ngày sau khi ra tòa, cặp vợ chồng vừa chia tay phải trở  về bản để chuẩn bị làm lễ ly hôn. Theo nghi thức, lễ ly hôn được tổ chức ở nhà người vợ trước. Và cũng như đám cưới, gia đình người vợ phải cho người đi đến các gia đình trong bản mời đại diện đến tham dự. Trong ngày tổ chức ở nhà người vợ, đại diện nhà chồng cũng có mặt, khoảng 7- 10 người : bố mẹ, anh chị em ruột….Tại đây trưởng bản và những người cao niên trong làng sẽ chứng kiến lễ cúng kiến ông bà tổ tiên của vợ chồng và sau đó chứng kiến lễ phân chia tài sản. Sau khi làm  tất cả các thủ tục đó, bên vợ, bên chồng sẽ lần lượt phát biểu ý kiến trước tất cả mọi người. Thông thường đó là những phát biểu đầy nước mắt khi không thể cứu vãn được hôn nhân của con cháu họ và mong bản làng thông cảm. Sau đó mọi người ăn cỗ rồi chúc cho vợ chồng sau khi ly hôn sẽ tìm được hạnh phúc mới.

Một ngày sau, đến lượt nhà trai tổ chức nghi lễ tương tự. Cũng có rạp cưới, cũng có loa đài mở inh ỏi, cũng mổ bò, mổ heo tưng bừng. Cũng trang hoàng mọi thứ cho đẹp để đón họ hàng nhà thông gia và tất cả, chẳng khác gì một nghi thức đón dâu. Nhà gái đến, anh em họ hàng có mặt đầy đủ, nghi thức cũng bắt đầu diễn ra khi  vợ chồng vào bàn thờ ông bà tổ tiên cúng, rồi cũng là trưởng bản chứng kiến lễ ly hôn của hai người khi các tài sản của hai vợ chồng được công khai và phân chia lại một lần nữa. Lần này không chỉ đại diện bên vợ, bên chồng phát biểu mà cả hai vợ chồng cũng phải nói lên suy nghĩ của mình. Sau đó vợ chồng dắt nhau đi chúc rượu mọi người và cầu  mong thứ lỗi, đồng thời hứa sẽ không ly hôn hôn nữa nếu lấy người mới.

Đêm hôm ấy, vợ chồng về nhà chung của hai người (trước khi cưới, nhà trai phải dựng nhà trước) và sống với nhau một đêm cuối cùng. Thông thường những đêm như thế này, họ thức với nhau cho đến sáng để tâm sự và rồi ngày sau đó, người vợ và những đứa con(nếu vợ bị chồng bỏ) sẽ soạn đồ đạc và về nhà ngoại ở, chính thức chia tay nhau. Bắt đầu từ lúc này, họ chỉ còn là vợ chồng cũ và được pháp tìm hiểu  xây dựng gia đình với người mới.

Cô gái Thái